Anemia (niedokrwistość) to zaburzenie, w którego przebiegu dochodzi do spadku liczby krwinek czerwonych i hemoglobiny. W efekcie tkanki obwodowe są niewystarczająco utlenowane. Powoduje to występowanie szeregu objawów związanych z niedotlenieniem organizmu. W zależności od podłoża niedokrwistości wyróżnić można m.in. anemię z niedoboru żelaza, anemię megaloblastyczną, anemię chorób przewlekłych czy hemolityczną. Jakie są objawy anemii i jakie badania na anemię należy wykonać?
Co to jest anemia?
Jedną z najważniejszych funkcji krwi jest transport tlenu z płuc do wszystkich komórek ciała. Jet to podstawowa funkcja czerwonych krwinek, czyli erytrocytów. Możliwość wiązania cząsteczek tlenu wynika z zawartości w erytrocytach białka hemoglobiny.
Anemia definiowana jest jako spadek stężenia hemoglobiny Hb i krwinek czerwonych RBC poniżej dolnej granicy przedziału referencyjnego. Podczas interpretowania badania zawsze należy uwzględnić normy podane przez laboratorium na wyniku.
Poza wartością Hb i RBC istotnych informacji dostarczają także inne parametry układu czerwonokrwinkowego, w tym objętość krwinki czerwonej MCV, średnia zawartość hemoglobiny w erytrocycie MCH oraz średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie MCHC.
Uwzględniając poziom hemoglobiny, można wyróżnić kilka stopni nasilenia anemii:
- łagodna, przy poziomie hemoglobiny poniżej dolnej granicy normy, ale powyżej 10 g/dl
- umiarkowana, gdy hemoglobina mieści się w przedziale 8-10 g/dl
- ciężka, przy poziomie hemoglobiny w przedziale 6,5-7,9 g/dl
- bardzo ciężka, gdy poziom hemoglobiny jest niższy niż 6,5 g/dl.
Taka klasyfikacja anemii ma wpływ na to, jakie jest zalecane postępowanie lecznicze. Często wystarczy zmodyfikowanie diety i odpowiednia suplementacja, niekiedy jednak konieczne mogą być bardziej zaawansowane działania, np. transfuzja koncentratu krwinek czerwonych. Zawsze należy oczywiście zadbać o wyeliminowanie przyczyny anemii.
Rodzaje anemii
Do obniżenia poziomu krwinek czerwonych oraz hemoglobiny może dojść na drodze wielu mechanizmów. Uwzględniając przyczyny prowadzące do rozwoju anemii, można wyróżnić kilka rodzajów niedokrwistości:
- z niedoboru żelaza
- megaloblastyczną
- hemolityczną
- pokrwotoczną
- syderoblastyczną
- chorób przewlekłych
- aplastyczną
Anemia z niedoboru żelaza jest konsekwencją niedoboru tego pierwiastka, rozwijającego się w efekcie zbyt niskiego spożycia żelaza wraz z dietą, zaburzeń jego wchłaniania, a także utraty żelaza z organizmu.
Czynniki sprzyjające rozwojowi tego typu anemii to m.in.:
- dieta uboga w żelazo
- popijanie posiłków kawą i herbatą, co zmniejsza przyswajalność żelaza
- infekcje pasożytnicze
- zakażenie bakterią Helicobacter pylori
- zapalenie śluzówki żołądka i jelit
- celiakia, alergie i nietolerancje pokarmowe
- choroba wrzodowa żołądka
- obfite krwawienia miesięczne
Dla anemii z niedoboru żelaza charakterystyczne jest występowanie krwinek czerwonych o zmniejszonej objętości. Są one określane mianem mikrocytów, a anemia z niedoboru żelaza – anemią mikrocytarną.
Kolejny typ anemii to anemia megaloblastyczna. Tego typu niedokrwistość cechuje się obecnością dużych krwinek czerwonych (megalocytów). W efekcie zaburzenia procesu dojrzewania krwinek czerwonych we krwi pojawiają się krwinki o większej objętości MCV. Anemia megaloblastyczna pojawia się w efekcie niedoboru witaminy B12 i/lub kwasu foliowego. Podobnie jak w przebiegu niedokrwistości z niedoboru żelaza, w przypadku witaminy B12 jej niedobór może być konsekwencją zbyt niskiej podaży, a także zaburzeń wchłaniania.
Anemia hemolityczne to niedokrwistość rozwijająca się w efekcie nasilonego rozpadu krwinek czerwonych. Średni czas przeżycia erytrocytów to około 90 dni, natomiast pod wpływem działania rozmaitych czynników może dojść do skrócenia czasu przeżycia krwinek.
Kolejny typ anemii to niedokrwistość chorób przewlekłych. Może ona towarzyszyć wielu schorzeniom, w tym zakażeniom przewlekłym, nowotworom, chorobom autoimmunologicznym, stanom zapalnym jelit czy POChP. Za spadek produkcji krwinek czerwonych odpowiada wzmożona synteza cytokin prozapalnych.
Wyjątkowym rodzajem anemii jest anemia aplastyczna. Jest to w rzeczywistości konsekwencja spadku produkcji krwinek czerwonych w szpiku, z jednoczesnym niskim poziomem pozostałych linii komórkowych — leukocytów oraz płytek krwi. Przyczyną jest istotne zaburzenie pracy szpiku kostnego, np. pod wpływem działania niektórych leków, narażenia na promieniowanie jonizujące lub niektóre substancje chemiczne (benzen, środki owadobójcze i chwastobójcze), niektóre infekcje wirusowe czy choroby autoimmunologiczne tkanki łącznej
Informacje: Dr. Marek Skoczylas